BEKNOPTE GESCHIEDENIS SINT-JORISGILDE GESTEL EN BLAARTHEM

 

 

Als jaar van oprichting wordt 1431 aange­houden. Zekerheid omtrent dit jaartal bestaat er niet, omdat evenals bij andere gilden de meeste archief­stukken in de loop der tijden verloren zijn gegaan. De oudste akten waarin ons gilde genoemd wordt, hebben betrekking op grondbezit en dateren uit 1745. Hieruit blijkt dat het gilde de gronden verpacht­te en de opbrengsten gebruikte voor de betaling van de jaarlijkse maaltijden. Informatie over het verleden wordt ook verschaft door de zilverschat. Hiertoe behoort onder andere een zilveren vogel of pa­pegaai uit het eerste kwart van de 16e eeuw, met aan zijn snavel een schildje waarop het jaartal 1592 is vermeld. Dit geheel hangt aan een medaillon, voorstellende Sint Joris die de draak bestrijdt, met daar omheen een dubbele kabelrand waarbinnen in gotische letters staat: DIT X CIN X DIE X SCUT X VAN X X GHESTEL (dit laatste woord zou ook GHESSTHEL kunnen zijn).

Samen met de 43 koningschilden, waarvan het oudste afkomstig is uit het jaar 1714, en de meer dan 100 prijzenschilden, is die zilverschat een onvervreemdbaar bezit van het gilde.

 

 

In het verleden hebben de gilden gefungeerd als een soort burgerwacht. Bescherming van ‘auter en heerd’ (pro aris et focis) ston­d hoog in het vaandel. Een oud document leert dat deze diensten vaak werden gehono­reerd. In onze tijd wordt de gemeenschap hier nog aan herinnerd, wanneer het gilde uittrekt met vliegend vaandel en slaande trom. Dit gebeurt voor ons gilde op de zondag, die het dichtst ligt bij 23 april, de feestdag van St.-Joris.

Tot voor enkele jaren werd het gilde voor­afgegaan door een ruiter te paard, die met het standaardvaandel in de hand tot taak had de weg voor de stoet vrij te maken. Na hem komt de vaandrig met het gildevaandel. Het huidige vaandel is in 2007 in gebruik genomen en werd vervaardigd door Joke Willigers uit Liessel naar een ontwerp van Leo van der Sangen uit Best.

Vervolgens komen de tamboers, die een gildetrom meedragen, die waarschijnlijk vervaardigd is in 1795. Sinds de viering van het 550­-jarig bestaan in september 1981 lopen de tamboers evenals de vendeliers in een uniform dat bestaat uit rode broeken, gele blouses, zwarte vesten en zwarte baretten. De ‘kop’ van het gilde wordt afgesloten met de kruisboogdrager om uit te beelden dat het Sint-Jorisgilde met dit wapen schiet. Dan komt bege­leid door een of meer lopertjes de koning, die omhangen is met het konings­zilver. Achter hem lopen de overheidsleden en de zilverdragers. Zij zijn gekleed in een zwart jacquet met hoge hoed en dragen over de rechterschouder een oranjekleurige sjerp met ingeweven motieven. De kapitein begeleidt de stoet en is her­kenbaar aan zijn sabel en zijn steek met witte pluim. De regerend deken draagt een staf met de uit eikenhout gesneden beeltenis van St.-Joris. De vendeliers sluiten de formatie.

 

Bij het gilde spreekt men niet van bestuur maar van overheid. Bij het Sint-Jorisgilde bestaat de overheid uit de regerend deken (voorzitter), de getrouwde deken (vice-voorzitter), de jonge deken (secretaris), de deken-schatbewaarder (penningmeester), de deken-schrijver (notulist), de koning, de kapitein en de vaandrig. De twee laatstgenoemde functionarissen worden voor het leven benoemd. Ook de twee eredekens en de erekapitein maken deel uit van de overheid. Het gilde telt momenteel 37 leden.

 

 

Ter gelegenheid van het 500-jarig bestaan in 1931 werd aan de Gestelse gemeen­schap een beeld geschonken, voor­stellende St.-Joris te paard in gevecht met de draak. Dit beeld staat in Gestel voor de St. Lambertus­kerk aan de Hoogstraat.

In 1932 werd de kruisboog als wapen in ere hersteld. Voordien werd er met het geweer en zelfs met de luchtbuks geschoten, terwijl de Sint-Jorisgilden van oudsher schoten met boog of kruisboog. Vanaf  2 juli 1900 had men geen koning meer geschoten, maar vanaf 1933 gebeurt dit weer en wel met de kruisboog. Het koningschieten vindt om de drie jaar plaats en sinds 1971 schiet men op een gipsen vogel. De gildebroeder die het laatste stuk naar beneden schiet, mag zich drie jaar lang koning noemen. 

Het schieten met de kruisboog is nu nog steeds een belangrijke bezigheid. Naast deelname aan diverse wedstrijden organiseert het Sint-Jorisgilde Gestel en Blaarthem ieder najaar op 4 achtereenvolgende zondagen de wed­strijd om het Zilveren Brabantkruis.

Om ook bij het 550-jarig bestaan in 1981 iets voor de Gestelse gemeenschap te doen had het gilde zich ten doel gesteld de in kommerlijke staat verkerende ‘Van den Hurkbank’ in zijn oude luister te herstellen. Helaas bleek dit geen haalbare kaart. Wel kwam men tot de realisatie van een gedenk­teken ter vervanging van het vervallen monument. Dat werd het beeld ‘De Gestelse Blauwbuik’,  dat op zondag 7 december 1986 werd onthuld op het Franz Lehárplein.

 

 

 

 

 

De laatste jaren heeft het Sint-Jorisgilde Gestel en Blaarthem sterk tot de verbeelding sprekende resultaten behaald.

In 2008 werd ons gilde op het Landjuweel in Oisterwijk van de 140 deelnemende gilden uitgeroepen tot beste gilde en kreeg daarvoor als prijs een echt juweel uitgereikt, voorstellende een bloem die 1x  in de 7 jaar tot bloei komt. (Het landjuweel wordt immers om de 7 jaar op telkens een andere locatie georganiseerd.) De ring is van massief zilver. De bloembladen verbeelden de gestyleerde vaandels van de 5 organiserende gilden. De bloemkern is een geslepen edelsteen van 5-karaats citrien (gele kwarts). Hij wordt gedragen door 3 torens, die betrekking hebben op de 3 woonkernen van de gemeente, te weten Oisterwijk, Heukelom en Moergestel.

 In 2009 werd koning Jo van de Vorst van het Sint-Jorisgilde Gestel en Blaarthem winnaar van het koningschieten op de eerste gildedag van de Utrechtse Heuvelrug. Op het historische landgoed Kasteel Doorn, waar de Duitse keizer Wilhelm II van 1920 tot zijn overlijden in 1941 in ballingschap heeft gewoond, werd onze koning gekroond tot de nieuwe vorst van deze in 2006 door een fusie ontstane nieuwe gemeente.

 Reikhalzend ziet ons gilde uit naar nieuwe mijlpalen in zijn intussen al 578 jaar durende historie.